UZMAN HEMŞİRELER DERNEĞİ UHEMDER

Uzman hemşirelik ülkemizde ve yurt dışında giderek yaygınlaşmaktadır. Avrupa Birliği Ülkelerinin çoğunda hemşirelik eğitiminin lisans derecesinde verildiği (%68) fakat diploma (sertifika) düzeyinde eğitimin de yaygın olduğu (%32) bildirilmektedir. Yine bu ülkelerin %60’ında yüksek lisans ve doktora düzeylerinde hemşirelik eğitimleri verilmektedir (Lahtinen ve ark., 2014). Ülkemizde Sağlık Bakanlığı’nın 2023 yılında yayınladığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı’na göre Sağlık Bakanlığı’nda 177.767 hemşire, Üniversite hastanelerinde 36.875 hemşire görev yapmaktadır(Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı, 2023). Yüksek Öğretim Kurulunun istatistiklerine göre 2023 yılında hemşirelik alanındaki yükseklisans programlarından 1690 kişi mezun olarak uzman hemşire unvanı almıştır ve geçmiş yılların istatistikleri de dâhil edildiğinde ülkemizde uzman hemşire sayısı 20.000’in üzerindedir (YÖK, 2023).

Artan uzman hemşire sayısına rağmen uzman hemşirelerin alanları dışında görevlendirilmeleri ve sundukları hizmet kalitesine karşılık özlük haklarında herhangi bir fark olmaması uzman hemşirelerin motivasyonlarını ve sağlık sistemimizin gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Uzman hemşirelere aldıkları eğitim ve sundukları bakımın karşılığı olarak uzman hemşire kadroları oluşturulmalıdır.

Ancak bu kadroların uzman hemşirelerin niteliklerini etkin kullanabildikleri ve kamu kaynakları da düşünülerek insan gücünün etkin planlanmasıyla yapılması gerekmektedir. Bu doğrultuda Uzman Hemşireler Derneği olarak yaptığımız çalışmalar ve araştırmalar neticesinde; yurtdışı modelleri, literatür verileri, uzman hemşireliğin gelişimi ve ülkemizdeki sağlık sistemi bir arada değerlendirildiğinde uzman hemşire kadro planlamalarının; Sağlık Bakanlığı’nın “Yataklı Sağlık Tesislerinde Rollerin Belirlenmesine Dair Kriterler” başlıklı yazısında belirlenen sağlık kurumlarının niteliklerine göre yapılmasının, sağlıkta insan gücü kaynaklarının etkin kullanılmasına ve sağlık sistemimizin kalitesini arttıracağı inancındayız.

Sağlık Bakanlığı’nın 08.03.2023 tarihinde yayınladığı “Yataklı Sağlık Tesislerinde Rollerin Belirlenmesine Dair Kriterler” başlıklı yazısının 1. Maddesinde ‘Sağlığa ayrılan kaynakların rasyonel kullanımı bakımından bina, ek sağlık tesisi, sağlık insan gücü ve tıbbi donanım ihtiyaçlarının doğru tespit edilmesi, akılcı sağlık planlamalarının yapılarak uygulanabilmesi ve atıl kapasite yaratılmaması amacıyla Türkiye sağlık bölgelerine ayrılır ve sağlık alanındaki hizmet sunumu ve planlamaya yönelik çalışmalar bölge merkezli anlayış çerçevesinde yürütülür’  denilmekte ve aynı yazının 4. Bölümünde Hastane rollerinin kurum bazlı belirlenmesi ve gruplandırması yapılmıştır. Bu gruplandırmaya göre;

• A-1 grubu Genel Hastaneler: Bakanlıkça ilgili mevzuatına göre en az beş branşta eğitim yetkisi verilmiş ve buna göre eğitim kadroları tamamlanmış, üçüncü basamak tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin verildiği, eğitim araştırma faaliyetlerinin yürütüldüğü ve aynı zamanda uzman ve yandal uzman tabiplerinin yetiştirildiği yataklı tedavi kurumları A-1 Grubu hastaneler olarak adlandırılır.
• A-2 Grubu Hastaneler: Bölge sağlık merkezi statüsündeki illerde veya bu merkezlere bağlı illerde faaliyet gösteren, eğitim araştırma statüsü bulunmayan ve aşağıdaki kriterlere uygun olan genel hastaneler, A-2 Grubu Hastaneler olarak adlandırılır. Bünyesinde 3.seviye acil servis ve yoğun bakım bulunması gerekir.
• B grubu Hastaneler: A-1 ve A-2 Grubu Hastaneler dışında kalan, il merkezindeki genel hastaneler ile güçlendirilmiş ilçelerde faaliyet gösteren ve aşağıdaki kriterlere uygun olan genel hastaneler B Grubu hastaneler olarak adlandırılırlar. Bünyesinde en az 2.seviye acil servis ve yoğun bakım bulunması gerekir.
• C grubu Hastaneler: Güçlendirilmiş ilçelerde veya sağlık hizmet sunumu bakımından sağlık bölge planlaması kapsamında güçlendirilmiş ilçelerde faaliyet gösteren, bünyesinde en az 1.seviye yoğun bakım ünitesi ve acil servisi bulunan sağlık kurumları C grubu hastaneler olarak adlandırılır.
• D Grubu Hastaneler: Güçlendirilmiş ilçeler veya güçlendirilmiş ilçelerle irtibatlandırılmış ilçelerde faaliyet gösteren en az 25 hasta yatağı bulunan, bünyesinde 1. Seviye acil servisi ve ihtiyaca göre 1.seviye yoğun bakımı olan hastaneler D grubu hastaneler olarak adlandırılır.
• E Grubu Hastaneler: En fazla 25 yatağı olan ilçe hastaneleridir. Bünyesinde 112 hizmetleri, acil, doğum, ayaktan ve yatarak tıbbi müdahale, muayene ve tedavi hizmetleri ile koruyucu sağlık hizmetlerini bütünleştiren, ileri tetkik tedavi gerektiren durumlarda hastaların stabilize edilerek sevkinin sağlandığı genel hastanelerdir.

Sağlık kurumları teknolojik donanımları, fiziki koşulları, bölge nüfusu, uzman doktor sayısı, hastaların niteliği gibi birçok kritere göre gruplandırılmış ve teknolojik, akademik donanımın yüksek olduğu 3. Seviye de kritik ve nitelikli bakım hizmetin sunulduğu kurumlar A-1 ve A-2 grubu hastaneler olarak belirlenmiştir. Uzman hemşirelerin almış oldukları eğitimin niteliği ile uyumlu olarak; nitelikli sağlık bakım ve hizmetin sunulduğu sağlık kurumları olarak belirlenen A-1 ve A-2 grubu hastanelerde sunulan hizmet uzman hemşireler ile verilmelidir.

Bu istihdam modeli sayesinde;

1. Sağlık sistemimizdeki insan gücü etkin kullanılır ve kaynakların gereksiz kullanımının önüne geçilir,
2. Hemşire istihdamında; hemşirelerin eğitim durumunun sağlık kurumlarının rollerine göre belirlenmesi sayesinde karma ekiplerin oluşturduğu rol belirsizlikleri ve çatışmalar ortadan kalkar,
3. Kritik ve nitelikli hastaların olduğu sağlık kurumlarında verilen hemşirelik bakımının niteliği ve etkinliği artar,
4. Hemşirelik bakımın niteliğinin artması ile hastaların hastane kalış süreleri kısalır ve bakım maliyetleri düşürülür,
5. Uzman hemşirelerin bulunduğu A-1 ve A-2 grubu hastaneler güncel kanıta dayalı bakım merkezlerine dönüşür ve bu merkezlerde bilimsel yayınlar arttırılarak hemşirelik biliminin gelişimi sağlanır,
6. Uzmanlık alanlarına yönelik kadroları verilen ve özlük hakları tanımlanan uzman hemşireler aldıkları eğitime yönelik bakım uygulamaları yapacak olmaları sayesinde çalışma motivasyonları artar,
7. Özlük hakları ve çalışma alanındaki belirsizliklerin ortadan kalkması ile lisans mezunu hemşirelerin yükseklisans programlarına katılma motivasyonu artar.

4. UZMAN HEMŞİRELİK KADRO KAPSAMI

• Kritik ve nitelikli hasta bakımının yapıldığı 3. Seviyede sağlık hizmetinin sunulduğu A-1 ve A-2 grubu hastanelerde uzman hemşire kadroları oluşturulmalı ve Hemşirelik Yönetmeliği EK-2’ de belirlenen görev tanımları dahilinde tüm yataklı birimlerde hemşirelik hizmeti uzman hemşireler ile verilmelidir.
• A, B, C, D ve E grubu tüm sağlık kurumlarında hemşirelik ile ilgili tüm idari kadrolarda ve sorumlu hemşirelere uzman hemşire kadroları oluşturulmalı ve uzman hemşireler Hemşirelik Yönetmeliği’nde belirlenen görev tanımları dahilinde bu alanlarda görevlendirilmelidir.
• A, B, C, D ve E grubu tüm sağlık kurumlarında diyabet hemşireliği, emzirme hemşireliği, halk sağlığı hemşireliği, enfeksiyon hemşireliği gibi tüm birim hemşireliklerinde uzman hemşire kadroları oluşturulmalı ve Hemşirelik Yönetmeliği EK-2’ de belirlenen görev tanımları dahilinde bu alanlarda uzman hemşireler görevlendirilmelidir.

5. UZMAN HEMŞİRELERİN MALİ ve ÖZLÜK HAKLARI

• Uzman hemşirelerin özlük hakları 657 sayılı Devlet Memurları kanununda düzenlenmeli ve maaşları uzman sınıfında değerlendirilmelidir.
• Sağlık Bakanlığı’nın 06.08.2024 tarihli ve 32624 Ek Ödeme Yönetmeliği’nde meslek grubu olarak uzman hemşirelerde eklenmeli ve EK-1, EK-2, EK-3A ve EK-3B deki meslek grubuna göre katsayıları arttırılmalıdır.
• Uzman hemşire kadrosunda görev yapan hemşirelerin bilimsel çalışmaları teşvik kapsamına alınmalıdır.